رقص ایرانی چیست؟

رقص ایرانی چیست؟

به تمامی سبک های رقص بومی ایران در گونه های مختلف بر اساس نژاد و فرهنک وزبان رقص ایرانی می گویند. اصلاح رقص ایرانی شامل رقص سنتی، محلی و بومی، شهری و آیین قومیتی باشد. از موسیقی در رقص های ایرانی با شادی و خوشی و در حس های رزمی و شهوانی در طول تاریخ ایران در گوشه و کنار ایران رواج داشته است.

رقص در ایران از دوره هخامنشی شروع شد. از دربار شاهنشاهی و به مرور با رواج در بین مردم برای ایجاد جامعه خوش و سرخوش رواج پیدا کرد. در همان زمان آموزش رقص و آواز هم رواج پیدا کرد. پس از حمله اسکندر به حکومت هخامنشیان تمدن یونانی بر رقص ایرانی تاثیر گذاشت. به علت علاقه ساسانیان رومی به رقص و موسیقی این هنر با سبک رقص هخامنشینی ترکیب شد و الگوی تازه ای را یافت.

با ورود اسلام به ایران و شروع آن در دوره قاجار رقص و آواز ایرانی ممنوع اعلام شد! و در هر بار پیشرفت رقص قاجارها از پیشرفت آن جلوگیری می‌کردند. به گونه ای که آورده شده برای پسربچه هایی که رقص می‌کردند لباس دخترانه می پوشاندن تا اجرای رقص کند!! دوره قاجار افول موسیقی و رقص ایران شمرده می شود.

 

شکوه رقص و آواز در دوره پهلوی

در اوایل حکومت پهلوی سبک های جدید رقص در ایران ابداع شد. با هر بار توسعه سینما رقص ها هم ژانر گونه سبک های مختلفی به خود گرفتند. از رقص روحوضی، مضرابی، باباکرمی، شاطری تا سبک های دیگر به مرور رواج یافت. در ال 1960 با ایجاد پژوهش و مراکز آموزشی و تحقیقاتی رقص های اروپایی نیز به مرور وارد سبک های موسیقی ایرانی شد.

رقص ایرانی اصل و بومی و سنتی جدا از رقص های اروپایی در ایران روج داشت. چرا که در برخی از مراسمات مانند افتتاح بانک ملی با دعوت از هنرمندان خارجی برای اجرای رقص و آواز سبک های مختلفی نیز به جمع رقص ایرانی اضافه شد. زیرساخت نوین و اهمیت رقص این دوره در کنار پژوهش‌ها، توانست دوره‌ای موفق را برای رقص ایرانی رقم زند.

افول مجدد رقص و آواز ایرانی در دوره پس از انقلاب

با برچیده شدن حکومت پهلوی و به دست گرفتن حکومت ایران توسط انقلابیون همانند دوره قاجار رقص و آواز ایرانی ممنوع و محدود شد. رقصندگی جرم محسوب شده و شامل جزای شلاق و زندان بود. به به قدرت رسیدن حکومت اسلامی بساط رقص ایرانی از کشور جمع شد و هنرمندان این عرصه همگی به خارج از کشور رفتند. به مرور رقص و آواز الگوی دیگر و سبکی اسلامی به خود گرفت! که از شادمانه کمتری برخوردار است.

جدا از اینکه حکومت ها چه بلایی سر موسیقی آوردند اما در تمام این دوران در بین مردم و فرهنگ ها رقص و گونه های مختلفی به وجود آمد که در بین فرهنگ ها هنوز هم با قدرت اجرا می شود.

انواع رقص های ایرانی رایج در بین مردم و فرهنگ های ایرانی

رقص آیینی

از کهن‌ترین انواع رقص‌های ایرانی رقص آیینی است که دربرگیرنده مجموعه حرکات موزونی است که در چهارچوب ادای یک سنت یا آیین و عموماً به‌صورت گروهی اجرا می‌شود. رقص آیینی انعکاس حالات درونی یا عرفانی است. شواهد تاریخی بسیاری از جمله نقاشی‌های روی صخره‌ها، دیواره‌های غارها و سفال‌های باستانی حفاری شده نمایانگر وجود رقص آیینی در سرتاسر فلات ایران و از دیر باز است.

 

رقص کلاسیک ایرانی

از قدیمی‌ترین نوع رقص ایرانیست که با برگفته شدن از آیین و سنت ایران در محفل‌ها و دربارها به نمایش درمی‌آمد. رقصندگان بسیاری تلاش‌هایی برای جمع‌آوری فرم و تدوین و ایجاد اصول تکنیکی در این نوع رقص پیش از انقلاب ایران داشتند که پس از انقلاب نیمه کار ماند.

 

 

رقص سنتی ایرانی

گونه دیگری از رقص‌های ایرانی نیز در این دوران با توجه و تکیه بیشتری بر روی فناوری رقص آغاز شد که «رقص سنتی ایرانی» نام گرفت و تلفیقی بود از رقص‌های فولکلور ایرانی و رقص‌های درباری دوران قاجار که همراه با موسیقی سنتی ایرانی اجرا می‌شدند. اصطلاحات «رقص سنتی ایرانی» یا «رقص ملی ایران» به این‌گونه از رقص در میان کارشناسان و محققان رقص ایرانی هنوز پذیرفته نیست؛ در سال ۱۳۳۷ و با پشتیبانی وزارت فرهنگ و هنر گروه رقصی به‌نام گروه ملی موسیقی، آواز و رقص فولکلور ایران با مدیریت نژاد احمدزاده راه‌اندازی شد که تا دهه ۱۹۶۰ میلادی فعال بود و در شوروی، ژاپن، کانادا، کشورهای بلوک شرق و خاور نزدیک نیز برنامه اجرا کرد.

پیش از انقلاب ۱۳۵۷ رقصنده‌هایی که به شکل حرفه‌ای در رشتهٔ رقص‌های سنتی و محلی فعالیت می‌کردند در اجراهای رسمی خود نمایی از رقص اصیل و ملی را ارائه می‌دادند.

 

رقص‌های محلی ایران

رقص‌های محلی ایرانی ریشه در آیین‌ها، سنن، فرهنگ و فولکلر اقوام مختلف ایرانی دارد که هر کدام بازتاب‌دهنده روح جمعی و میراث ماندگار فرهنگی هر یک از این اقوام است. رقص‌های محلی ایرانی هرکدام به نام منطقه جغرافیایی که از آن برخواسته‌اند شناخته می‌شود مانند رقص آذربایجانی، رقص کردی، رقص لری، رقص مازندرانی، رقص خراسانی، رقص سیستانی، رقص قاسم‌آبادی و دیگر.

معمولاً رقص هر منطقه با شرایط محیطی و معیشتی آن منطقه ارتباط نزدیکی دارد. برای نمونه رقص مناطق شمالی ایران دارای قسمت‌هایی است که به صورت نمادین کاشت برنج و پاشیدن بذر را نشان می‌دهد. کوشش‌های فراوانی در دوران پیش از انقلاب برای ثبت، بازسازی و اشاعه رقص‌های محلی ایران انجام شد. وزارت فرهنگ و هنر ایران در سال ۱۳۴۹ رابرت دو وارن را برای راه‌اندازی سازمان ملی فولکلور ایران و کمپانی رقص تابعه آن «گروه رقصندگان محلی ایران» مأمور کرد.

رقص بداههٔ شهری

در طول دهه‌های ۱۹۳۰، ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ میلادی گونه‌ای از رقص ایرانی شامل حرکت‌های برگرفته‌شده از رقص عربی، فولکلور و رقص‌های دوره قاجار پدید آمد که بیشتر در محفل‌های خصوصی و به‌شکل تک‌نفره و فی‌البداهه اجرا می‌شد. با گسترش سینمای تجاری ایران و محبوب شدنش، این رقص فراگیر گردید و زمینه به وجود آمدن ژانرهای گوناگون رقص ایرانی را – مانند روحوضی، مطربی، باباکرم، تهرونی و شاطری – فراهم آورد.

 

رقص باله و کاراکتر ایرانی

رقص باله ایرانی به گونه‌ای از رقص گفته می‌شود که بر پایه و اساس تکنیک باله که در غرب به وجود آمده و توسعه یافته، استوار است. باله‌های ایرانی آنچنان که از این نام و صفت استنباط می‌شود می‌بایست هم متکی به تکنیک و سنت رقص باله در غرب باشد و همچنین از دید موسیقی، موضوع، فضاسازی یا داستان ارتباطی با فرهنگ، تاریخ و تمدن ایرانی داشته باشد. تولیدات سازمان باله ایران و رقص پردازی‌های نیما کیان معرفی‌کننده این ژانر از رقص ایرانیست.

رقص کاراکتر ایرانی نیز شاخه‌ای از رقص باله ایرانی است.

رقص ترکیبی

از پس از آغاز هزاره جدید میلادی گونه‌ای از رقص آزاد (و بدون محدودیت چهارچوب اسلوبی) به وسیلهٔ شماری از رقصندگان و رقص‌پردازان ایرانی اجراء می‌شود که از آن با عنوان رقص ترکیبی نام برده می‌شود. در این گونه از رقص، گونه‌ها و سبک‌های متفاوت رقص‌های غیر ایرانی همانند جاز، معاصر، محلی، فولکلر، صوفیانه، سنتی، ملی و آئینی با یا به جای عناصر حرکتی انواع رقص‌های ایرانی با یکدیگر ترکیب می‌شوند. وجه مشترک این اجراءها استفاده از موسیقی ایرانی است هر چند که حرکت‌ها یادآور رقص ایرانی نباشند. شاهرخ مشکین قلم و بنفشه صیاد از این رده رقصندگان هستند.

رقص معاصر ایرانی

بر گرفته از انواع رقص‌های مدرن و معاصر بین‌المللی، بدون هیچگونه محدودیت تکنیکی و عموماً با تم و موضوعات مرتبط به تاریخ، سیاست و اوضاع اجتماعی ایران، این‌گونه از رقص از اوائل نخستین سال‌های هزاره جدید میلادی در میان کوشندگان رقص ایرانی درون مرزی و برون‌مرزی متداول شده‌است. رقص معاصر ایرانی معمولاً به صورت چندرسانه‌ای و در ترکیب با تئاتر یا گونه‌های دیگر هنرهای نمایشی اجراء می‌شود.

منبع : ویکی پدیا